Szkoła Podstawowa im. Polskich Noblistów w Wielichowie: 9 Grunwaldzka Drużyna Harcerska „Buki” im. Kazimierza Wielkiego

Skład zespołu: Nadia Adamczak Blanka Domagała Zofia Ilmer Alicja Jon Maja Jurga Nicola Nijaka Anastazja Piechota Martyna Pintal Wiktor Smukała Hanna Szulc Nikola Szymaniak Oliwia Woś  Opiekun zespołu: Ilona Giernaś

Wprowadzenie

Drużyna harcerska z Wielichowa (powiat grodziski), stworzona w 1999 roku, należy do Hufca Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP) im. dra Franciszka Witaszka z siedzibą w Śmiglu (powiat kościański). W swoim nazewnictwie i działalności nawiązuje do dokonań środowiska harcerskiego, obecnego w Wielichowie i okolicach od początku lat 20. XX wieku.  

Dzieje harcerstwa w Wielichowie

Okres międzywojenny (1923-1939)

Początki harcerstwa w Wielichowie sięgają okresu międzywojennego. W roku 1923, po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego w Krośnie, pracę w szkole powszechnej w Wielichowie podjął Franciszek Kozubal (1901-1960)¹. Świeżo upieczony nauczyciel uczył historii i geografii. Poza pracą zawodową angażował się w życie społeczne, szczególnie bliskie było mu wartości związane z rozwijającym się wówczas w Polsce ruchem harcerskim. Z jego inicjatywy w Wielichowie powstała drużyna harcerska im. Kazimierza Wielkiego. Od samego początku działalność drużyny wspierali materialnie i finansowo nauczyciele z miejscowej szkoły, którzy założyli Koło Przyjaciół Harcerstwa.  

Niestety nie zachowało się wiele dokumentów z tego czasu. Wiadomo, że pierwszymi drużynowymi byli Władysław Antkiewicz (około 1924-1925) i Kazimierz Paluch (1925-1927)². Druh K. Paluch to zresztą wyjątkowa postać nie tylko w historii wielichowskiego harcerstwa. W 1928 roku postanowił uczcić 10. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, a także 500. rocznicę nadania Wielichowu praw miejskich przez króla Władysława Jagiełłę, przemierzając całą ówczesną Rzeczpospolitą. Wyprawa, którą pieczołowicie dokumentował w pamiętnikach, miała mu dostarczyć wskazówek, jak postępować, aby być „przykładnym” wychowawcą i nauczycielem młodzieży. W latach 30. XX wieku drużynowymi byli wywodzący się z Wielichowa: Gracjan Danel (1926-1932), Seweryn Szlechta, a od 5 XI 1934 r. Stanisław Rabiega. Według stanu na 1 stycznia 1937 roku drużyna liczyła 29 harcerzy. Wielkim świętem dla wielichowskiego harcerstwa był dzień, gdy drużyna oficjalnie otrzymała sztandar. Wydarzenie miało miejsce 30 maja 1929 roku. (ZAŁĄCZNIK NR 1 FOT.2) Odbył się wtedy w Wielichowie zlot harcerzy, w którym uczestniczyli druhowie z Grodziska Wielkopolskiego, Kościana i Śmigla. Sztandar przetrwał czasy drugiej wojny światowej. Obecnie znajduje się w zbiorach Lokalnej Izby Historii w Śniatach.  

Druga wojna światowa (1940-1945)

15 lipca 1940 roku pod opieką Franciszka Kozubala zawiązano w Wielichowie Tajną Drużynę Harcerską im. Jana Zamoyskiego. Działała ona w ramach męskiej Organizacji Harcerzy ZHP, która wkrótce przyjęła kryptonim „Szare Szeregi”. Na czele drużyny stanął Tadeusz Markowski (1929-1994)³. Główną uwagę skoncentrowano na edukacji patriotycznej i przygotowaniu wojskowym. Młodzież uczyła się m.in. ojczystej historii, musztry wojskowej i tzw. pionierki obozowej (umiejętności związanych z funkcjonowaniem w środowisku leśnym). Zakonspirowane spotkania organizowano w wielichowskim mieszkaniu F. Kozubala przy ulicy Lipowej. Tuż po powołaniu w szeregach drużyny znalazło się dziesięć osób. Od 1941 roku zbiórki odbywały się dwa razy w miesiącu. Gdy po jednym ze spotkań, w lipcu 1942 roku, drużynowy T. Markowski został zaatakowany przez działaczy Hitlerjugend (niemieckiej faszystowskiej organizacji młodzieżowej), w ramach wielichowskiej drużyny powołano do życia drugi zastęp, składający się z piętnastu druhów o dłuższym stażu i doświadczeniu harcerskim. Do trzeciego zastępu, stworzonego w grudniu 1944 roku, weszły harcerki. Na jego czele (zastęp „Stokrotki”) stała mieszkanka Wielichowa Krystyna Malkiewicz. Harcerki uczestniczyły w tajnych kompletach (zajęciach edukacyjnych) i uczyły się, jak udzielać podstawową pomoc medyczną. Tajna DH im. Jana Zamoyskiego została rozwiązana 15 lutego 1945 roku, gdy do Wielichowa wkroczyły wojska radzieckie⁴.  

Czasy komunistyczne

Po drugiej wojnie światowej harcerstwo w Wielichowie odrodziło się pod opieką nauczyciela i społecznika Leona Chojnackiego (1921-2021)⁵, który w lutym 1945 roku podjął pracę w miejscowej szkole podstawowej. Prowadził zajęcia dla uczniów klas początkowych, a starszych uczył języka francuskiego. Powołana przez niego drużyna harcerska w Wielichowie nadal funkcjonowała w ramach ZHP, nawiązującego do tradycji międzywojennych (organizacja ta, podzielona na Organizację Harcerek i Organizację Harcerzy, funkcjonowała do 1949 roku). Z biegiem lat na terenie gminy powstawały kolejne drużyny i gromady zuchowe, których działalność nawiązywała do metodyki i tradycji harcerskiej (m.in. w Wilkowie Polskim i Łubnicy). Ważnym wydarzeniem był zlot harcerskich weteranów, członków Tajnej Drużyny Harcerskiej im. Jana Zamoyskiego z czasów drugiej wojny światowej, którzy spotkali się w Wielichowie w czerwcu 1972 roku. Wielichowscy harcerze otrzymali wówczas przedwojenny sztandar z 1929 roku. Wydarzeniem, świadczącym o nadzwyczajnej żywotności ruchu harcerskiego w gminie był także V Zlot Hufca Wielichowo, zorganizowany w połowie lipca 1979 roku z okazji 550 rocznicy lokowania miasta.  

Na początku lat 70. XX w. w Wielichowie istniały dwie drużyny harcerskie. Kierowali nimi Wacław Benyskiewicz (1948-2024) i Bogdan Błażejczak. Jak wspomina B. Błażejczak, swoją przygodę z harcerstwem zacząłem w wieku 9 lat, kiedy to wstąpiłem do drużyny zuchowej, a potem do drużyny harcerskiej im. Tadeusza Kościuszki w Nowej Soli. W szkole średniej należałem do Młodzieżowego Kręgu Instruktorskiego. Krótko po rozpoczęciu pracy na stanowisku nauczyciela w Szkole Podstawowej w Wielichowie objąłem opieką 48 Drużynę Harcerek im. Powstańców Wielkopolskich, a druh Wacław Benyskiewicz prowadził 64 Drużynę Harcerzy im. Michała Drzymały. W roku 1973 zostałem skierowany na szkolenie w Centralnej Szkole Instruktorskiej w Warszawie. Po ukończeniu kursu otrzymałem nominację na przewodnika. W kolejnych latach odbyłem cykl szkoleń przy Chorągwi Poznańskiej ZHP, po których nominowano mnie na podharcmistrza. Drużynę harcerską prowadziłem do 1981 roku, do czasu wprowadzenia stanu wojennego, gdy zawieszono działalność wszystkich organizacji⁶. Jak wynika z relacji byłego drużynowego, zbiórki zazwyczaj odbywały się na terenie szkoły. Harcerze poznawali zasady harcerskie, zdobywali sprawności, uczestniczyli w grach terenowych i biegach na orientację. Aby pozyskać fundusze, organizowali zbiórki surowców wtórnych, bo jak podkreślał B. Błażejczak, wtedy trzeba było sobie wszystko wypracować. Harcerze opiekowali się także miejscami pamięci i spotykali z kombatantami. Ważną częścią działań drużyn była organizacja biwaków nad Jeziorem Olejnickim (obecnie na terenie Przemęckiego Parku Krajobrazowego). Odbywały się one przez kilka lat, zawsze pod koniec roku szkolnego. Jak wspomina jeden z uczestników i działacz harcerski Paweł Michalski, był to wspaniały czas cudownej przygody. W kolejnych latach drużynowymi byli nauczyciele pracujący w szkołach podstawowych w Wielichowie oraz Łubnicy (Aleksandra Krawczyk, Czesław Krawczyk, Alina Gidaszewska, Janusz Gidaszewski). Drużyny działały do końca lat. 80.  

Działalność drużyny od 1999 roku 

Wielichowska drużyna harcerska została reaktywowana w 1999 roku przez Pawła Michalskiego (był on jej drużynowym do 2015 roku) przy dużym wsparciu ze strony Ryszarda Dudy – zasłużonego instruktora i ówczesnego komendanta Hufca ZHP w Śmiglu (1995-2003)⁷. Jak wspomina P. Michalski, na druha Ryszarda zawsze można było liczyć. Często przyjeżdżał z harcerzami do Wielichowa i zarażał nas swoją pasją. Prowadził apele pamięci podczas obchodów Święta Niepodległości Polski oraz rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego, przy pomniku Franciszka Ratajczaka w Śniatach. Tak sobie pomyślałem, obserwując to co on robi, żeby taką drużynę założyć w Wielichowie (…) Ówczesny hufiec w Grodzisku Wielkopolskim przygarnął nas do struktur harcerskich. Zostały wtedy założone 9 Drużyna Harcerska i 15 Gromada Zuchowa. Na pierwszej zbiórce 9 DH im. Kazimierza Wielkiego (1999) pojawiły się cztery osoby, po dwóch miesiącach liczba harcerzy wzrosła do czternastu. Pierwsza siedziba drużyny (harcówka) znajdowała się na poddaszu gminnego Centrum Kultury w Wielichowie, w latach 2003-2015 harcerze (9 DH liczyła wówczas blisko 25 druhenek i druhów) korzystali z pomieszczeń w nieczynnym budynku stacji kolejki wąskotorowej. Pod koniec czerwca 2015 roku funkcję drużynowej objęła Aleksandra Jokiel a trzy miesiące później drużyna otrzymała od władz gminnych budynek dawnej remizy strażackiej w Reńsku, z przeznaczeniem na harcówkę⁸. Miejsce to ze względu na usytuowane w pobliżu bocianie gniazdo otrzymało nazwę „Pod bocianem”. Drzwi i bramę pomalowano na zielono (w tym kolorze wielichowscy harcerze noszą chusty, pagony i berety). Nazwę „Buki” wymyśliła jedna z druhen podczas biwaku, ulokowanego w lesie bukowym. W pierwszych latach drużyna działała bez podziału na mniejsze grupy. W okresie 2006-2008 uformowały się dwa zastępy, żeński (Wagabundy) i męski (Jaskrawo-Mroczni). Od roku 2019 funkcjonują zastępy koedukacyjne, stworzone w oparciu o kryterium wieku: harcerki i harcerze młodsi (10-12 lat), harcerki i harcerze starsi (13-15 lat) oraz wędrownicy (16-21 lat).  

W 2007 roku drużyna została włączona do „Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich” – ruchu programowego w ramach ZHP, którego ideą jest rozwijanie działań umacniających postawy patriotyczne i obywatelskie wśród dzieci oraz młodzieży (więcej informacji na ten temat w dalszej części hasła). Standardowo rok harcerski rozpoczyna się tak jak rok szkolny we wrześniu, a kończy w czerwcu następnego roku kalendarzowego. W czasie wakacji tworzony jest plan działalności na kolejny okres.

Poszczególne działania podejmowane są przy okazji różnych świąt patriotyczno-narodowych, akcji ogólnoharcerskich (np. Betlejemskie Światełko Pokoju, Dzień Myśli Braterskiej, harcerska służba podczas Spotkań Młodych na Lednicy, obozowa i nieobozowa akcja letnia) lub kampanii filantropijnych (np. Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy). Nieodłącznymi elementami pracy drużyny z Wielichowa są nieplanowane z wyprzedzeniem zbiórki alarmowe i nocne. W latach 1999-2014 roku odbywały się one np. nocą z 31 sierpnia na 1 września, przy okazji kolejnych rocznic wybuchu II wojny światowej. Kończyły się o godzinie 4.45 przy wielichowskim pomniku poświęconym bohaterom i męczennikom z lat 1939-1945”. (ZAŁĄCZNIK NR 2, FOT. 1) Obecnie druhny i druhowie regularnie uczestniczą w uroczystościach organizowanych w Wielichowie przez władze samorządowe.  

Od czasu przystąpienia do „Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich” (2007) 9 GDH inauguruje każdy rok harcerski przy ognisku rozpalanym za pomocą tzw. „Ogni Grunwaldzkich”. Taką nazwę noszą częściowo wypalone drewniane „węgielki”, pochodzące z harcerskiego Ogniobrania, które odbywa się podczas lipcowych zlotów ZHP na Polach Grunwaldu. Od 2008 drużyna uczestniczy także w harcerskim rajdzie (grze terenowej) o nazwie „Pyra” (organizowanej przez 2 Śmigielską Drużynę Harcerską „Słoneczna Gromada” im. Janka Bytnara „Rudego” w Żegrówku). W ramach akcji IPN „Zapal Znicz Pamięci”, pod koniec października i grudnia, harcerze sprzątają opuszczone groby na wielichowskim cmentarzu i miejsca pamięci w Wielichowie, Reńsku oraz Prochach. 1 listopada i 11 listopada pełnią warty honorowe przy Pomniku Powstańców Wielkopolskich na cmentarzu parafialnym. Ważną okolicznością są rocznice wybuchu Powstania Wielkopolskiego (27 grudnia). Harcerze współorganizują wówczas uroczystości przy pomniku Franciszka Ratajczaka (pierwszego powstańca poległego w walce) we wsi Śniaty (około 5 km na południe od Wielichowa).

Zdobycie tytułu Drużyny Grunwaldzkiej i działalność we Wspólnocie Drużyn Grunwaldzkich 

Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich to ruch programowo- metodyczny, jeden z najstarszych i zrzeszający najwięcej drużyn harcerskich. Powstał 12 maja 1991 roku. Zrzesza nie tylko polskich harcerzy, ale także m.in. skautów z Białorusi, Wielkiej Brytanii, Litwy i Łotwy. Wspólnota działa przy Chorągwi Warmińsko- Mazurskiej. Tytuł i Odznaka Drużyny Grunwaldzkiej to wyróżnienie dla jednostek harcerskich. Jego zdobycie poprzedzają zadania: udział w Zlocie Grunwaldzkim minimum trzy lata pod rząd, przygotowanie kroniki podsumowującej wszystkie działania drużyny przeprowadzone w danym roku harcerskim oraz stanowiska promującego swoją okolicę na Jarmarku Regionalnym. Tytuł i Odznakę Drużyny Grunwaldzkiej przyznaje rozkazem Naczelnik ZHP, a podczas uroczystego apelu wręcza metalowe odznaki, nabijane na drzewce proporców⁹. Harcerze z Wielichowa po raz pierwszy pojechali na Zlot Grunwaldzki w 2005 roku. Wykonali wymagane zadania i powtórzyli to w 2006 oraz 2007 roku. Po trzech latach starań na uroczystym apelu drużyna uzyskała tytuł Drużyny Grunwaldzkiej, tym samym wstąpiła do Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich. Harcerze na prawej kieszeni munduru noszą plakietki Wspólnoty.  

B. Organizacja Biegu „Tropem Wilczym” Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Wielichowie 

Bieg zapoczątkowała w 2013 roku Fundacja „Wolność i Demokracja”, gdy w 2011 roku dzień 1 marca został ustanowiony Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych¹⁰. W Wielichowie po raz pierwszy bieg odbył się w 2015 roku z inicjatywy Pawła Michalskiego. Jak wspomina koordynatorka imprezy Aleksandra Jokiel, od początku do końca bieg organizowali harcerze. Nie mieliśmy pomocy od osób dorosłych czy klubów biegowych¹¹. Od tej pory impreza jest nieprzerwanie przygotowywana przez wielichowskich harcerzy. Pracę drużyna rozpoczyna zawsze we wrześniu, gdy na stronie internetowej www.tropemwilczym.org ogłaszane są zapisy dla uczestników. Harcerze przygotowują formularze zgłoszeniowe, szukają sponsorów, tworzą biuro zawodów, kompletują pakiety startowe, dekorują scenę i miejsce biegu oraz odpowiadają za uroczyste otwarcie biegu. Na zakończenie biegu kadra drużyny przygotowuje szczegółowe sprawozdanie. W pierwszym biegu, który odbył się na wielichowskim stadionie, uczestniczyło 126 osób. Do kolejnego zgłosiło się ponad 250, liczba ta utrzymała się do ostatniej edycji¹². W 2016 roku imprezę przeniesiono na teren Szkoły Podstawowej im. Polskich Noblistów. Patronat honorowy sprawuje burmistrz miasta. W biegu uczestniczą osoby także spoza Wielkopolski. Harcerze są dumni, że mogą wpisać się w wydarzenie o charakterze ogólnopolskim. Dzięki temu w Wielichowie przywołuje się ważną część współczesnej historii Polski.

C. Obozowa akcja letnia i zloty ogólnopolskie

Swój pierwszy obóz letni harcerze z Wielichowa zorganizowali w roku 2003 w Przychodzku. Kolejne odbyły się w Zbąszyniu (2004), Lubrzy i Wieleniu (2006-2007 – po raz pierwszy z udziałem zuchów), Nowogrodzie Bobrzańskim (2014), Charzykowach (2015) i Sławie (2017). Harcerze samodzielnie wybierali miejsce, przygotowywali dokumentację wyjazdów, układali program i kosztorys obozów. Pierwszego dnia zastęp udawał się na zwiad, aby zapoznać się z terenem, co umożliwiało szybkie i łatwe poruszanie się podczas późniejszych zajęć programowych. W czasie obozowej akcji letniej harcerze byli delegowani do różnych zadań: pełnili warty, przygotowywali posiłki, budowali szałasy, sprzątali obozowisko. Uczestniczyli w zwiadach i grach terenowych. Zdobywali stopnie harcerskie wraz z nowymi umiejętnościami. Od 2005 roku wielichowscy harcerze uczestniczą również w corocznych Zlotach Grunwaldzkich – największych dorocznych imprezach harcerskiego lata. Do 2025 roku byli tam już jedenaście razy: (2005-2010, 2013, 2016, 2018, 2022, 2024). Drużynowi 9 GDH pełnili ważne funkcje podczas poszczególnych edycji imprezy. Paweł Michalski był jej rzecznikiem prasowym (2005-2010) a Aleksandra Jokiel w latach 2016-2022 tworzyła program Gniazda Wielkopolskiego, na które składały się drużyny z Chorągwi Wielkopolskiej ZHP. Z kolei Bartosz Kryspin w 2018 roku odpowiadał za sprawy organizacyjne. W roku 2011 i 2019 drużyna wzięła udział w Zlocie Westerplatte – ogólnopolskim spotkaniu harcerzy, organizowanym dla upamiętnienia wybuchu II wojny światowej.  

D. Sukcesy wokalno-instrumentalne

Od wielu lat drużyna reprezentuje hufiec ZHP Śmigiel w różnych festiwalach i przeglądach piosenki harcerskiej i turystycznej. Występowała m.in. podczas obchodów setnej rocznicy urodzin hm. Floriana Marciniaka w Czempiniu i podczas obchodów stulecia harcerstwa na Ziemi Kościańskiej. W listopadzie 2024 roku harcerze z Wielichowa zdobyli pierwszą nagrodę podczas XX Festiwalu Piosenki Zuchowej i Patriotycznej w Kościanie (wykonali piosenkę pt. Harcerskie ideały).  

Działalność drużyny na rzecz środowiska lokalnego 

A. Współorganizacja imprez lokalnych 

Od 2002 roku 9 GDH „Buki” uczestniczy w wielichowskich finałach Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy (zuchy dołączyły do tej akcji w 2014 roku). Harcerze kwestują, organizują punkty pierwszej pomocy, przygotowują atrakcje dla najmłodszych, jedną z części koncertu finałowego. Od 2002 roku drużyna angażuje się w organizację lokalnego Święta Pieczarki. Bierze udział w korowodzie pieczarkowym, przebierając się za pieczarki, pieczarkowych królów lub rycerzy. W 2018 roku harcerze przygotowali np. pieczarkowy obrzęd dożynkowy. Od 2006 roku (zawsze 2 kwietnia w rocznicę śmierci Jana Pawła II) drużyna przeprowadza akcję „Żółte tulipany”, nazywając ją „Harcerskim znakiem pamięci”. Druhny i druhowie współorganizują także okolicznościowe festyny, takie jak „Powitanie lata”, „Pożegnanie lata”, „Barwy jesieni”. Podczas gminnych dożynek opiekują się najmłodszymi, przygotowując animacje i zawody sportowe. Starsze dzieci próbują swoich sił w rozbijaniu namiotów i zmaganiach gimnastycznych. W 2017 roku drużyna była współorganizatorem Przeglądu Piosenki Turystycznej „Melodyja Włóczykija”, który odbył się w Wielichowie. Przy tej okazji harcerki przygotowały uczestników imprezy różne zadania, np. zabawę dla najmłodszych „jak zapakować się na obóz harcerski”.  

B. Nieobozowa Akcja Letnia 

We współpracy z burmistrz Wielichowa i radami sołeckimi 9 GDH zapewnia możliwość letniego wypoczynku dla części dzieci, które z rożnych powodów nie mogą wyjechać na wakacje. W ramach ogólnopolskiej akcji ZHP (Nieobozowa Akcja Letnia) harcerze przygotowują trzydniowe biwaki. Od 1999 roku drużyna organizowała je w Piotrowie Wielkim (6 km na wschód od Wielichowa) i Kotuszu (13 km), a od 2015 roku w Reńsku. Harcerze rozkładają namioty, przygotowują gry terenowe i zabawy integracyjne, w których uczestniczą całe rodziny. Duża popularnością cieszy się np. „mopohokej” – na macie imitującej lodowisko zawodnicy odbijają krążek za pomocą mopów naciągniętych na kije  

Znaczenie harcerstwa w Wielichowie 

Ruch harcerski jest głęboko zakorzeniony w Wielichowie. Na przestrzeni lat szeregi drużyny zasiliło wiele pokoleń mieszkańców gminy. O sile ruchu świadczą obchodzone kolejne rocznice jego działalności. I tak w lutym 2014 roku wielichowska drużyna zorganizowała obchody 90-lecia harcerstwa w mieście. Wśród zaproszonych gości byli ówczesna komendantka Hufca ZHP Śmigiel hm. Magdalena Drótkowska, drużynowi i członkowie drużyny z rożnych okresów jej działalności, rodzice harcerzy oraz zuchów. Wspólne spotkanie w Centrum Kultury poprzedziła gra miejska. Paweł Michalski przedstawił zebranym 90-letnią historię wielichowskiego harcerstwa, opisaną przez niego w książce pt. Na harcerskim szlaku. Kolejną rocznicę harcerze świętowali pięć lat później w Reńsku (14.09.2019). Przy ognisku zgromadziła się wielopokoleniowa wspólnota harcerska. Wiele działań o charakterze rocznicowym odbyło się w 2024 roku w związku ze stuleciem ruchu harcerskiego w Wielichowie. Jak relacjonuje Aleksandra Jokiel, świętowaliśmy stulecie harcerstwa na ziemi wielichowskiej razem z władzami gminy i powiatu, zaproszonymi gośćmi. Gwiazdą wydarzenia był zespół „Wszyscy byliśmy harcerzami”. Wydarzenie zintegrowało wszystkich, którzy wspierali harcerstwo wtedy i tych, którzy działają dzisiaj¹³. Z kolei P. Michalski podkreśla, że harcerstwo w Wielichowie łączy pokolenia, mam w gromadzie zuchowej dzieci, których rodzice byli członkami jednej z pierwszych drużyn. Zapytany, czy harcerzem zostaje się na całe życie, zdecydowanie odpowiada, tak¹⁴. Związana z wielichowską drużyną Dorota Żychlińska uważa, że jedną z wielu wartości w harcerstwie są kontakty międzyludzkie, współpraca z innymi i nawiązywanie przyjaźni, a także nauka odpowiedzialności i dyscypliny. Biorąc udział w zbiórkach, nauczyłam się samodzielności, zaradności, umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach i szybkiego podejmowania decyzji. Harcerstwo miało wpływ na kształtowanie mojego charakteru i silnej woli¹⁵. Dla obecnych animatorów ruchu harcerskiego w Wielichowie ważne jest to, że od 1999 roku są dzieci, które chcą należeć do harcerstwa. Sukcesem drużyny jest to, że mimo cyfryzacji, przeniesienia świata młodzieży do Internetu, jest jeszcze grono dzieci, młodzieży, które chce działać w lokalnej społeczności, spotykać się, kultywować harcerstwo.

Przypisy

1. Paweł Michalski, Modlitwa harcerska – wspomnienie o dh Tadeuszu, „PGO24”, 17.09.2014, https://wielichowo.pgo24.pl/modlitwa-harcerska-wspomnienie-o-dh-tadeuszu/ [dostęp: 17.03.2025]. [1]
2. Piotr Jakuboszczak, Działalność patriotyczno-niepodległościowa mieszkańców Wielichowa w latach 1900-1945, Grodzisk Wielkopolski 1998, s. 57.
3. Paweł Michalski, dz. cyt. [dostęp: 17.03.2025].
4. Piotr Jakuboszczak, dz. cyt. s. 82.
5. Leon Chojnacki [w:] Encyklopedia Wielkopolan, https://www.csw2020.com.pl/biogram/leon-chojnacki/ [dostęp: 18.03.2025].
6. Wywiad z Bogdanem Błażejczakiem, Wielichowo, 21.03.2025 (archiwum autorów hasła WEC, materiał niepublikowany).
7. Paweł Michalski (stopień instruktorski (2025): przewodnik; pwd.) jest związany z harcerstwem od 1975 roku. Z wykształcenia historyk, interesował się m.in. dziejami kompanii wielichowskiej z czasów powstania wielkopolskiego i wspomnianą w haśle wędrówką Kazimierza Palucha po Polsce w 1928 roku). P. Michalski jest pomysłodawcą biegu sportowo-patriotycznego organizowanego w Wielichowie pod nazwą „Tropem Wilczym” (w 2024 roku odbyła się jego 12. edycja). W latach 2006-2010 był rzecznikiem prasowym Ogólnopolskich Harcerskich Zlotów Grunwaldzkich – największych dorocznych imprez harcerskiego lata, organizowanych na Polach Grunwaldu. Na podstawie: Wywiad z Pawłem Michalskim, Wielichowo, 21.03.2025 (archiwum autorów hasła WEC); por. także Ryszard Duda [w:] Encyklopedia Wielkopolan, https://www.csw2020.com.pl/biogram/ryszard-duda/ [dostęp: 31.03.2025].
8. Aleksandra Jokiel (Harcerka Orla, HO) ukończyła pedagogikę na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Swoją przygodę harcerską rozpoczęła w 2003 roku w 15 Gromadzie Zuchowej w Wielichowie. W latach 2010-2015 pełniła funkcję zastępowej w 9 GDH w Wielichowie. Doceniana przez współpracowników m.in. z racji swoich umiejętności muzyczny – gry na gitarze i śpiewu. Jak przyznaje, od czasu, kiedy nauczyłam się grać na gitarze, to ta gitara zawsze naszej drużynie towarzyszy. Śpiewamy podczas zbiórek, biwaków, przy ogniskach. Na podstawie:Wywiad z Aleksandrą Jokiel, Wielichowo, 21.03.2025 (archiwum autorów hasła WEC, materiał niepublikowany).
9. Por. Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich. Związek Harcerstwa Polskiego, www.grunwald.zhp.pl [data dostępu: 15.03.2025].
10. Por. Tropem Wilczym. O projekcie, https://tropemwilczym.org/#o-projekcie [dostęp: 03.04.2025].
11. Wywiad z Aleksandrą Jokiel, dz. cyt.
12. Aleksandra Monika Michalska, Działalność 9 Grunwaldzkiej Drużyny Harcerskiej „Buki” im. Kazimierza Wielkiego w Wielichowie w latach 1999-2019, Poznań 2020 (praca licencjacka napisana pod kierunkiem prof. dra hab. Wiesława Jamrożka, Zakład Historii Wychowania UAM), s. 109.
13. Wywiad z Aleksandrą Jokiel, dz. cyt.
14. Wywiad z Pawłem Michalskim, dz. cyt.
15. Wywiad z Dorotą Żychlińską, Wielichowo, 9.04.2025 (archiwum autorów hasła WEC, materiał niepublikowany).

Bibliografia 

• Michalska Aleksandra Monika, Działalność 9 Grunwaldzkiej Drużyny Harcerskiej „Buki” im. Kazimierza Wielkiego w Wielichowie w latach 1999-2019, Poznań 2020 (praca licencjacka napisana pod kierunkiem prof. dra hab. Wiesława Jamrożka, Zakład Historii Wychowania UAM).  
• Jakuboszczak Piotr, Działalność patriotyczno-niepodległościowa mieszkańców Wielichowa w latach 1900-1945, Grodzisk Wielkopolski 1998. 
• Kroniki 9 GDH „Buki” im. Kazimierza Wielkiego w Wielichowie 1999-2024 (materiał niepublikowany). 
• Michalski Paweł, Na harcerskim szlaku (materiał niepublikowany). 
• Wywiad z Bogdanem Błażejczakiem, Wielichowo, 21.03.2025, przeprowadzony przez Zofię Ilmer i Hannę Szulc, w archiwum autorów hasła WEC (materiał niepublikowany). 
• Wywiad z Aleksandrą Jokiel, Wielichowo, 21.03.2025, przeprowadzony przez Zofię Ilmer i Hannę Szulc, w archiwum autorów hasła WEC (materiał niepublikowany). 
• Wywiad z Pawłem Michalskim, Wielichowo, 21.03.2025, przeprowadzony przez Zofię Ilmer i Hannę Szulc, w archiwum autorów hasła WEC (materiał niepublikowany). 
• Wywiad z Dorotą Żychlińską, Wielichowo, 9.04.2025, przeprowadzony przez Martynę Pintal, w archiwum autorów hasła WEC (materiał niepublikowany). 

Netografia  

• Chorągiew Wielkopolska ZHP im. Powstańców Wielkopolskich. Historia, www.historia.zhp.wlkp.pl [dostęp: 11.03.2025].   
• Hufiec ZHP Lubiniec, Wędrówka Kazimierza Palucha, 23.11.2019, https://lubliniec.zhp.pl/historia/index.php/wedrowka-kazimierza-palucha [dostęp: 8.04.2025].  
• Michalski Paweł, Modlitwa harcerska – wspomnienie o dh Tadeuszu, „PGO24”, 17.09.2014, https://wielichowo.pgo24.pl/modlitwa-harcerska-wspomnienie-o-dh-tadeuszu/ [dostęp: 17.03.2025].  
• Ryszard Duda [w:] Encyklopedia Wielkopolan, https://www.csw2020.com.pl/biogram/ryszard-duda/ [dostęp: 31.03.2025].  
• Ryszard Chojnacki [w:] Encyklopedia Wielkopolan, https://www.csw2020.com.pl/biogram/leon-chojnacki/ [dostęp: 18.03.2025].  
• Tropemwilczym, Informacja o projekcie, https://tropemwilczym.org/#o-projekcie [dostęp: 06.03.2025].   
• Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich – Związek Harcerstwa Polskiego, www.grunwald.zhp.pl [data dostępu: 15.03.2025].   
• Związek Harcerstwa Polskiego, Idea betlejemskiego światła pokoju, www.swiatlo.zhp.pl [dostęp: 03.04.2025].   

Spis załączników  

• Załącznik nr 1. Kolekcja zdjęć dotycząca ruchu harcerskiego w Wielichowie (okres do lat 80. XX wieku).   
• Załącznik nr 2. Kolekcja zdjęć dotycząca 9 GDH „Buki”.   
• Załącznik nr 3. Materiał filmowy o działalności 9 GDH “Buki” im. Kazimierza Wielkiego w Wielichowie, opracowany przez członków grupy projektowej.   
• Załącznik nr 4. Fragment wywiadu z Pawłem Michalskim przeprowadzonego Zofię Ilmer i Hannę Szulc, Wielichowo, 21.03.2025.  
•  Załącznik nr 5. Fragment wywiadu z Aleksandrą Jokiel przeprowadzonego przez Zofię Ilmer i Hannę Szulc, Wielichowo, 21.03.2025.