Szkoła Podstawowa im. Szarych Szeregów w Dzierzbinie-Kolonii: 4 Drużyna Harcerska „Dzierzby”

Skład zespołu: Marcelina Adamczewska Franciszek Bączkowski Bartosz Cieciura Anna Dębińska Lena Dębińska Maja Janczak Adam Korkosz Krzysztof Korkosz Barbara Kukulska Maja Meler Justyna Okoń Zuzanna Radziemska Wojciech Wieczorkiewicz Opiekun naukowy: Barbara Wieczorkiewicz

4 Drużyna Harcerska „Dzierzby” należy do Związku Harcerstwa Polskiego. Działa przy Szkole Podstawowej im. Szarych Szeregów, wchodzącej w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Dzierzbinie-Kolonii. Lokalizacja szkoły na terenie powiatu kaliskiego sprawia, iż drużyna podlega Hufcowi ZHP Powiatu Kaliskiego im. Aleksandra Kamińskiego, który należy do Chorągwi Wielkopolskiej ZHP.  

Nazwa drużyny 

Nazwa drużyny została zaproponowana i przyjęta w II półroczu roku szkolnego 1991/1992¹. Związana jest z pochodzeniem nazwy miejscowości Dzierzbin. W zapisach nazwa ta występuje jako: Dzirzbno, Dzirbino, Dzyrbyno, Dzierzbino, a od 1827 roku Dzierzbin. Pochodzi od nazwy osobowej „Dzirzba” lub od nazwy pospolitej „dzierzba”². Nazwa pospolita „dzierzba”, która zainspirowała harcerzy, oznacza ptaka, gniazdującego w dziuplach lub w zaroślach śródpolnych, barwnie upierzonego o dłutowatym dziobie³. W Polsce występują dwa z gatunków dzierzby: dzierzba-gąsiorek, o skrzeczącym, trzeszczącym głosie i bardzo melodyjnym śpiewie oraz dzierzba-srokosz, która tylko u nas zimuje. Oba gatunki są pod ochroną⁴.  

Tradycje drużyny 

Przez ponad 30 lat działalności 4 DH „Dzierzby” wypracowała sobie własne tradycje. Najważniejsze z nich to: 

• Elementy umundurowania 

Kolorem 4 DH jest czerwony, dlatego też harcerze noszą czerwone chusty i czerwone pagony. Nakryciem głowy obowiązującym w drużynie są czarne berety. 

Proporzec 

Drużyna posiada proporzec, tj. specyficzne weksylium, reprezentujące pewną określoną jednostkę harcerską i będące oznaką suwerenności tej jednostki⁵. Składa się z dwustronnego płata oraz drzewca⁶. Proporzec 4 DH „Dzierzby” został zaprojektowany przez pierwszą drużynową, dh. Elżbietę Zimną, a wykonany przez mamę jednej z harcerek, śp. Danutę Będzińską⁷. Płat proporca ma kształt trójkąta równoramiennego, wykonany jest z czarnego materiału i obszyty czerwoną taśmą ozdobną. Umieszczony jest na brzozowym drzewcu za pomocą czarnych tasiemek mocujących. Dodatkowo posiada czarny pokrowiec, który zabezpiecza płat przez zabrudzeniem i uszkodzeniami. Lewa strona płatu, przeznaczona dla jednostki posiadającej proporzec, zawiera wyhaftowany numer i nazwę drużyny oraz ptaka – dzierzbę. Prawa strona, zarezerwowana dla jednostki nadrzędnej, przedstawia wyhaftowaną nazwę hufca, do którego 4 DH należała w chwili powstania proporca, tj. Hufca ZHP Kalisz. 

Nazwy zastępów 

We wrześniu 2003 roku wprowadzono zasadę dotyczącą obowiązujących w drużynie nazw zastępów. W związku z tym, iż nazwa drużyny wywodzi się od ptaków – dzierzb, wszystkie zastępy noszą nazwy ptaków. W ciągu 22 lat obowiązywania tej zasady w drużynie pojawiły się następujące nazwy zastępów: orły (14 razy), sikorki (10 razy), wróble (8 razy), jastrzębie (7 razy), sokoły (6 razy), bociany (5 razy), jaskółki (4 razy), dodo (4 razy), sowy (2 razy), łabędzie (2 razy), skowronki (2 razy), flamingi (2 razy), gołębie (1 raz), glapy (1 raz), papugi (1 raz), sójki (1 raz), gile (1 raz), bieliki (1 raz), kruki (1 raz), dropki (1 raz), kopciuszki (1 raz), koliberki (1 raz), żołnierki (1 raz), turkawki (1 raz), sępy (1 raz), żołny (1 raz)⁸. 

Wybór przybocznego 

Funkcję przybocznego w 4 DH „Dzierzby” pełni wyróżniający się harcerz lub harcerka z najstarszej klasy. Jest on wybierany przez drużynową, która ogłasza nazwisko nominowanej osoby na pierwszej zbiórce w każdym roku harcerskim (zob. tab. 1).  

Rok harcerski	Imię i nazwisko przybocznego
2003/2004	dh. Weronika Wojtczak
2004/2005	dh. Karolina Wieczorek
2005/2006	dh. Klaudia Bartosik
2006/2007	dh. Natalia Fic
2007/2008	dh. Patrycja Walasek
2008/2009	dh Eryk Dymkowski
2009/2010	dh Bartosz Podlak
2010/2011	dh. Patrycja Ogrodowicz
2011/2012	dh. Klaudia Walczak
2012/2013	dh. Magdalena Kowalczewska
2013/2014	dh. Cyntia Ścisła
2014/2015	dh. Klaudia Jaruszewska
2015/2016	dh. Daria Wróbel
2016/2017	dh. Eliza Dorabiała
2017/2018	dh. Izabella Skała
2018/2019	dh Dominik Kałużny
2019/2020	dh. Oliwia Wróbel
2020/2021	pandemia
2021/2022	dh Michał Skała
2022/2023	dh Maciej Skała
2023/2024	dh. Klaudia Polińska
2024/2025	dh. Anna Dębińska

Tabela 1. Przyboczni 4 DH „Dzierzby” w latach 2003-2025⁹. 

• Zbiórka wigilijna 

Ulubioną zbiórką wszystkich harcerzy 4 DH „Dzierzby” jest zbiórka wigilijna. Odbywa się ona w ostatnim tygodniu przed zimową przerwą świąteczną. Pierwsza zbiórka wigilijna odbyła się 21 grudnia 2006 roku¹⁰. Od tej pory zbiórki wigilijne odbywały się corocznie, z wyjątkiem 2020 roku, gdy działalność drużyny została zawieszona z powodu pandemii. Zbiórka wigilijna jest bardzo uroczysta i wszyscy harcerze, którzy posiadają mundur, zakładają go na tę okazję. Rozpoczyna się ona od podzielenia się opłatkiem i złożenia życzeń. Kolejnym punktem jest poczęstunek. Na stole wigilijnym podczas pierwszej zbiórki gościł tylko makowiec¹¹. Od 2007 roku do wybuchu pandemii na wigilijnym stole 4 DH pojawiały się wszystkie potrawy wigilijne¹²: „Były karpie, śledzie, makiełki, pierogi z kapustą i grzybami, kapusta z grochem, różne sałatki, makowiec i inne ciasta, pierniczki i wiele innych pyszności”¹³. Od 2021 roku poczęstunek wigilijny jest skromniejszy i składa się ze świątecznych słodyczy i owoców¹⁴. Podczas zbiórki wigilijnej harcerzom towarzyszy płomień Betlejemskiego Światła Pokoju, zapalany w Grocie Narodzenia Pańskiego w Betlejem przez skautów austriackich i przekazywany organizacjom skautowym w całej Europie¹⁵. 4 DH uczestniczy w akcji Betlejemskiego Światła Pokoju od 2003 roku. W czasie zbiórki wigilijnej harcerze przypominają ideę i historię akcji oraz poznają hasło będące motywem przewodnim akcji w Polsce w danym roku¹⁶. Zbiórka wigilijna to również czas wspólnego kolędowania. Harcerze 4 DH śpiewają tradycyjne kolędy i pastorałki oraz piosenki o Betlejemskim Świetle Pokoju, takie jak: „Światło z Betlejem” i „Niech rozjaśnia serca”.  

Ostatnim elementem zbiórki wigilijnej jest zabawa w „Puszkę Pandory”, która została wprowadzona do drużyny w 2014 roku. Podczas tej zabawy każdy harcerz układa zadanie, zapisuje je na kartce i wrzuca do symbolicznej puszki. Wypełniona zadaniami puszka wędruje z rąk do rąk w rytm piosenki: „Jak to miło i wesoło, kiedy puszka krąży w koło, puszka tu, puszka tam, puszka krąży tu i tam”. Gdy słowa piosenki się skończą harcerz, który ma w dłoniach puszkę, wyciąga karteczkę z zadaniem i musi je wykonać. Po wykonaniu zadania puszka wędruje dalej. Wyjątkowa zbiórka wigilijna odbyła się w 2023 roku, kiedy to 4 DH zaprosiła zaprzyjaźnioną 36 DH „Drapieżniki” z Korzeniewa. Przy wigilijnym stole zasiadło wówczas około 70 harcerzy¹⁷. 

Historia drużyny 

Historia drużyny sięga 1 września 1990 roku, kiedy to pracę w Szkole Podstawowej w Dzierzbinie rozpoczęła pani Elżbieta Zimna – nauczycielka historii. (Załącznik 1) Pani Elżbieta została opiekunką drużyny harcerskiej. Podjęła się tego zadania, gdyż miała ukończony kurs drużynowych i doświadczenie w pracy z zuchami¹⁸. Już w pierwszym roku działalności drużyna liczyła 25 harcerzy, którzy skompletowali umundurowanie, regularnie spotykali się na zbiórkach i uczestniczyli w biwakach drużynowych i hufcowych, m. in. w Zbiersku i Odolanowie¹⁹. W 1991 roku drużyna została wpisana do ewidencji drużyn Hufca Stawiszyn i nadano jej numer 4²⁰. We wrześniu 1991 roku harcerze wzięli udział w X Zlocie Chorągwi Kaliskiej oraz ognisku z okazji 700-lecia Stawiszyna²¹.  

Latem 1992 roku 10 harcerzy z 4 DH „Dzierzby” uczestniczyło w Jubileuszowym Zlocie 80-lecia Harcerstwa Wielkopolskiego, który odbył się nad Jeziorem Maltańskim w Poznaniu²². Było to bardzo ważne wydarzenie dla harcerzy, gdyż podczas zlotu wmurowano akt erekcyjny pod odbudowywany Pomnik Poległych Harcerzy.  

Rok 1993 zapoczątkował serię ważnych wydarzeń, które wywarły ogromny wpływ na dalszą historię drużyny i szkoły. Ogłoszono wówczas konkurs na imię dla szkoły. 4 DH zaproponowała Szare Szeregi. W wyniku przeprowadzonego referendum okazało się, że propozycja harcerzy została poparta przez prawie wszystkich uczniów. W związku z tym w roku harcerskim 1993/1994 praca drużyny skupiła się na poszerzaniu wiadomości o Szarych Szeregach i propagowaniu ich wśród społeczności szkolnej²³. We wrześniu drużyna przystąpiła do realizacji ogólnopolskiego zadania programowego „Harcmistrz Florian”, którego celem było uczczenie 50. rocznicy śmierci twórcy i pierwszego naczelnika Szarych Szeregów, hm. Floriana Marciniaka²⁴. W ramach tego zadania 4 DH uczestniczyła w ogólnopolskim spotkaniu harcerzy, które odbyło się w Poznaniu w dniach 19 – 20 lutego 1994 roku. Podczas tego spotkania zastęp reprezentujący „Dzierzby” wziął udział w odsłonięciu obelisku z tablicą upamiętniającą Floriana Marciniaka w miejscu jego urodzenia – Gorzycach Wielkich. Harcerze odwiedzili również miejsca w Poznaniu związane z Harcmistrzem Florianem w trakcie zimowego biegu patrolowego. Niezwykłym przeżyciem było spotkanie z harcerzami z Szarych Szeregów podczas kominka harcerskiego „Dawnych pieśni czar”, który odbył się w holu Akademii Medycznej w Poznaniu²⁵. Kolejny zlot drużyn realizujących zadanie „Harcmistrz Florian” odbył się w dniach 7 – 8 maja 1994 roku w Rogoźnicy, w okolicach dawnego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen, gdzie 20 lutego 1944 roku został zamordowany Florian Marciniak. W trakcie zlotu harcerze uczestniczyli w biegu patrolowym „Harcerz w polu” oraz w widowisku plenerowym na terenie obozu Gross-Rosen²⁶. Podsumowaniem zadania „Harcmistrz Florian” był zlot drużyn w Poznaniu²⁷.  

Wakacje 1994 roku upłynęły pod hasłem przygotowań do uroczystości nadania imienia. Harcerze 4 DH kopali piasek potrzebny do tynkowania szkoły, uczestniczyli w montowaniu obelisku przed szkołą, porządkowali teren, uczyli się pełnić warty przed obeliskiem poświęconym Szarym Szeregom i codziennie spotykali się na próbach, aby przygotować część artystyczną²⁸. Uroczystość nadania imienia odbyła się w dniu 25 września 1994 roku. Wzięło w niej udział wielu dostojnych gości, wśród których byli: senator RP Stanisław Sikorski, Wojewoda Kaliski Eugeniusz Małecki, przedstawiciele Kuratorium Oświaty w Kaliszu: Jerzy Wyczawski, Urszula Góral, Irena Sowidzka, Wójt Gminy Mycielin Jerzy Matuszewski, przedstawiciele Komendy ZHP Chorągwi Wielkopolskiej, Komendant Hufca ZHP w Kaliszu, emerytowani dyrektorzy i nauczyciele, dyrektorzy sąsiednich szkół, orkiestra ze Szkoły Podstawowej w Rychnowie, około 200 harcerzy z Hufca ZHP w Kaliszu oraz, najważniejsi, harcerze z Szarych Szeregów i żołnierze AK. Uroczystość rozpoczęła się mszą świętą polową, podczas której proboszcz Kazimierz Urycki poświęcił tablicę pamiątkową umieszczoną na obelisku. Aktu nadania imienia dokonał wicekurator Jerzy Wyczawski, a tablicę pamiątkową odsłonili: pan Jerzy Lipartowski, były kierownik i budowniczy szkoły, senator RP Stanisław Sikorski oraz harcerka 4 DH Magdalena Matuszewska. Oficjalna część uroczystości zakończyła się montażem słowno-muzycznym przygotowanym przez „Dzierzby”²⁹.  

Odsłonięcie tablicy pamiątkowej podczas uroczystości nadania imienia Szarych Szeregów Szkole Podstawowej w Dzierzbinie, Dzierzbin, 25.09.1994. Źródło: Kronika 4 DH „Dzierzby”. 

Kolejnym niezwykłym etapem w historii drużyny był rok 1995/1996, kiedy to 4 DH realizowała zadania grunwaldzkie i zdobyła tytuł Drużyny Grunwaldzkiej ZHP, a tym samym została przyjęta do Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich. W dniach 12 – 16 lipca 1996 roku patrol reprezentujący „Dzierzby” wziął udział w Zlocie Drużyn Grunwaldzkich, który odbył się na polach Grunwaldu. Harcerze uczestniczyli w Turnieju Grunwaldzkim, ogniobraniu, widowisku historycznym, pokazach łuczniczych, grach, zabawach i ogniskach. 15 lipca, podczas uroczystego apelu, drużynowa odebrała dyplom nadania tytułu Drużyny Grunwaldzkiej ZHP³⁰. Było to ostatnie zadanie zrealizowane z drużynową Elżbietą Zimną, która zmieniła pracę i kontynuowała swoją harcerską przygodę w nowej szkole.  

We wrześniu 1996 roku opiekunem drużyny została pani Bożena Tomczak (obecnie Przygodzka)³¹, a rok później obowiązki drużynowej przejęła pani Dobrosława Grabińska³². Pod kierunkiem nowej drużynowej 4 DH podjęła się prowadzenia gazetki szkolnej, która nosiła tytuł „Świat Ucznia”³³. Pani Grabińska tak wspomina ten okres:  

„Podjęliśmy się tego wyzwania, właściwie z inicjatywy moich harcerek i harcerzy. W tamtych czasach, przed erą komputerów i edytorów tekstów, całą gazetkę pisaliśmy ręcznie, co miało swój niepowtarzalny klimat. Harcerze angażowali się w tworzenie artykułów, rysunków, a ja pełniłam rolę koordynatorki, dbając o porządek i całość projektu. Oczywiście taką gazetkę pisało się ręcznie. Każdy artykuł, każdy rysunek, każda strona wymagały precyzji i cierpliwości. Zbieraliśmy informacje, pisaliśmy teksty na różne tematy, zarówno te dotyczące harcerstwa, jak i spraw szkolnych czy bieżących wydarzeń. Była to wspaniała okazja, by rozwijać twórczość harcerzy i zachęcać ich do dzielenia się swoimi przemyśleniami w formie pisemnej. Oczywiście, sam proces nie był łatwy – wymagał organizacji, czasu i zaangażowania. Dodatkowo, po napisaniu artykułów ręcznie, musieliśmy je przepisać, później skopiować. Choć było to wyzwaniem logistycznym, cały zespół harcerzy miał ogromną satysfakcję z efektu końcowego. Gazetka stała się wspaniałym narzędziem integrującym drużynę”³⁴.

W 1999 roku przeprowadzono reorganizację Hufca Kalisz. Został on podzielony na Hufiec Grodzki – kaliski z siedzibą w Kaliszu i Ziemski – skupiający drużyny wiejskie, z siedzibą w Opatówku³⁵. 4 DH weszła w skład Hufca Ziemskiego, któremu podlega do dzisiaj. Na skutek reformy systemu edukacji pani Grabińska rozpoczęła pracę w gimnazjum i działalność drużyny została zawieszona. We wrześniu 2001 roku opiekunem drużyny została pani Jolanta Macikowska, która pełniła tę funkcję przez rok³⁶. W roku szkolnym 2002/2003 drużynę prowadziła pani Grażyna Nowak (obecnie Dębińska)³⁷. We wrześniu 2003 roku prowadzenia drużyny podjęła się pani Barbara Durkiewicz (obecnie Wieczorkiewicz), która jest drużynową 4 DH „Dzierzby” do chwili obecnej. Swoją przygodę z 4 DH rozpoczęła od nawiązania współpracy z dh. Elżbietą Zimną i władzami Hufca ZHP Powiatu Kaliskiego im. Aleksandra Kamińskiego.  

Nowa drużynowa przeprowadziła nabór do drużyny, dokonała wyboru przybocznej i podziału harcerzy na zastępy. W maju 2004 roku harcerze uczestniczyli w pierwszym biwaku na Stanicy „Zameczek” w Gołuchowie³⁸, a w czerwcu w „Jarmarku harcerskim” zorganizowanym w ramach Zlotu Hufca ZHP Powiatu Kaliskiego³⁹. Latem 2004 roku pięcioro harcerzy wraz z drużynową poczuło smak harcerskiej przygody w trakcie swojego pierwszego obozu⁴⁰. Dużym wyzwaniem dla drużyny było współorganizowanie z zaprzyjaźnioną 38 DH „Wędrowne Ptaki” hufcowej uroczystości z okazji Kamykowych Wici – rocznicy śmierci patrona Hufca ZHP Powiatu Kaliskiego, Aleksandra Kamińskiego, która odbyła się 15 marca 2006 roku w Szkole Podstawowej w Mycielinie i jej najbliższym otoczeniu⁴¹. 11 września 2006 roku przedstawiciele drużyny współtworzyli reprezentację Hufca ZHP Powiatu Kaliskiego na apelu poświęconym 5. rocznicy zamachu na World Trade Center. Odbył się on na terenie ośrodka sportowo – rekreacyjnego Szwacin (Gmina Godziesze) przy pomniku, który powstał dla uczczenia ofiar zamachu 11 września 2001 roku⁴².  

Ważnym momentem w historii drużyny był grudzień 2007 roku, kiedy to drużynowa wzięła udział w uroczystości przekazania Betlejemskiego Światła Pokoju na przejściu granicznym Łysa Polana. Tak wspomina to wydarzenie: „To było wielkie przeżycie. Tłum harcerzy w galowych strojach, mundurach, pałatkach. Około godz. 11.00 skauci słowaccy dotarli na Łysą Polanę i przekazali Światełko Związkowi Harcerstwa Polskiego, który reprezentowała Naczelnik ZHP – hm. Małgorzata Sinica⁴³”.  

W 2011 roku drużynowa odeszła na urlop macierzyński, a obowiązki opiekuna drużyny do jej powrotu pełnił pan Remigiusz Wieczorek.

W dniu 27 września 2014 roku odbyła się uroczystość z okazji 20. rocznicy nadania Szkole Podstawowej w Dzierzbinie-Kolonii imienia Szarych Szeregów połączona z nadaniem Sztandaru. Została ona w następujących słowach zapisana na kartach kroniki drużyny:  

„Uroczystość rozpoczęła się o godzinie 11.00 Mszą Świętą w Kościele Parafialnym w Dzierzbinie, podczas której Sztandar został poświęcony przez księdza proboszcza Stanisława Kiermasza. Po liturgii, w podniosłej atmosferze, przy wstrzymanym ruchu ulicznym, z udziałem Młodzieżowej Orkiestry Dętej OSP Mycielin, uczestnicy uroczystości przemaszerowali do szkoły. Na czele kolumny niesiono nowy Sztandar Szkoły Podstawowej im. Szarych Szeregów w Dzierzbinie-Kolonii, następnie szedł Poczet Sztandarowy Hufca ZHP Powiatu Kaliskiego, orkiestra, a dalej zaproszeni goście, nauczyciele, uczniowie, rodzice oraz absolwenci. Wszyscy zebrani przeszli do szkoły, gdzie odbyła się druga część ceremonii. (…) Pan Jerzy Matuszewski, Wójt  Gminy Mycielin, odczytał Akt Nadania Sztandaru, a następnie podpisał go wraz z Panią Dyrektor, Przewodniczącym Rady Gminy Mycielin i Przewodniczącą Rady Rodziców. Kolejnym punktem uroczystości była ceremonia przekazania sztandaru. Pan Wójt przekazał sztandar Pani Dyrektor, a ona wręczyła go uczniom. Na otrzymany sztandar przedstawiciele uczniów złożyli pierwsze ślubowanie”⁴⁴. 

Najznamienitszymi gośćmi w tym dniu byli Druhowie ze Stowarzyszenia Szarych Szeregów Okręgu Wielkopolska, którzy z ogromnym wzruszeniem obejrzeli część artystyczną przygotowaną przez 4 DH „Dzierzby”. W trakcie uroczystości została wyróżniona drużynowa, której Komendant Hufca ZHP Powiatu Kaliskiego – hm. Jacek Kamiński wręczył Honorową Odznakę Chorągwi Wielkopolskiej ZHP „Harcerska Służba Wielkopolsce”⁴⁵.  

W kolejnych latach drużyna aktywnie działała na forum szkoły, gminy i hufca. Jej działalność została zawieszona w marcu 2020 roku z powodu pandemii. Drużyna wznowiła swoją aktywność we wrześniu 2021 roku. Do najważniejszych wydarzeń ostatnich lat należą niewątpliwie uroczystości z okazji Kamykowych Wici, które 4 DH zorganizowała dla wszystkich harcerzy Hufca ZHP Powiatu Kaliskiego 16 marca 2024 roku⁴⁶ i 15 marca 2025 roku⁴⁷. W obu uroczystościach uczestniczyło około 70 harcerzy, kilkunastu instruktorów, Komenda Hufca oraz przedstawiciele władz samorządowych.  

Obecnie drużyna przygotowuje się do podsumowania 35 lat swojej pracy oraz uroczystości z okazji 30. rocznicy nadania szkole imienia Szarych Szeregów, która odbędzie się 6 czerwca 2025 roku.  

Sukcesy drużyny 

W trakcie swojej działalności 4 DH „Dzierzby” odniosła liczne sukcesy w uroczystościach i wydarzeniach harcerskich. Do najważniejszych należą: 

• Uzyskanie tytułu laureata Konkursu Piosenki Harcerskiej w lutym 1994 roku przez dh. Katarzynę Orczyk za wykonanie utworu „Zasmuciła się piosenka”⁴⁸. 

• Zajęcie III miejsca w rajdzie z okazji Narodowego Święta Niepodległości zorganizowanym przez 62 KDHS „Brzoza” w 1994 roku⁴⁹. 

• Zajęcie II miejsca w konkursie recytatorskim Hufca Kalisz „Strofy o Ojczyźnie” przez dh. Magdalenę Matuszewską w grudniu 1994 roku⁵⁰. 

• Zajęcie III miejsca w rajdzie im. Mieszka Starego zorganizowanym w Kaliszu przez 39 KDH „Krzemień” w dniu 9 września 1995 roku⁵¹. 

• Zajęcie II miejsca przez dh. Iwonę Kujawę oraz III miejsca przez dh. Katarzynę Orczyk w konkursie recytatorskim Hufca Kalisz „Strofy o Ojczyźnie” w grudniu 1995 roku⁵². 

• Wyśpiewanie I miejsca przez dh. Katarzynę Orczyk i dh Krzysztofa Kaczkowskiego w XV Harcerskim Festiwalu Piosenki w Kaliszu w dniu 23 lutego 1996 roku⁵³. 

• Zajęcie II miejsca w I Olimpiadzie Wiedzy Harcerskiej Hufca Kalisz w dniu 16 marca 1996 roku⁵⁴. 

• Zdobycie wyróżnienia za najlepszą piosenkę w VI Rajdzie Wiosennym zorganizowanym przez drużynę harcerską i zuchową przy Zespole Szkół w Tłokini Wielkiej w dniu 17 kwietnia 2004 roku⁵⁵.  

• Zajęcie I miejsca w Turnieju Wiedzy o Aleksandrze Kamińskim przez Millenę Piotrowską w ramach obchodów Kamykowych Wici 2005 w Koźminku⁵⁶. 

•  Zajęcie I miejsca w biegu patrolowym poświęconym życiu i twórczości druha „Kamyka” podczas obchodów Kamykowych Wici 2006 w Mycielinie⁵⁷. 

• Zajęcie II miejsca w VIII Rajdzie Wiosennym zorganizowanym przez Drużynę Harcerską „Tropiciele” przy Zespole Szkół w Tłokini Wielkiej w dniu 6 maja 2006 roku oraz I miejsca w konkursie ekologicznym i II miejsca w konkursie plastycznym – konkurencjach dodatkowych podczas rajdu⁵⁸. 

• Zdobycie wyróżnienia w konkursie na wykonanie stroju postaci bajkowej lub historycznej z materiałów ekologicznych podczas IX Rajdu Wiosennego w dniu 12 maja 2007 roku⁵⁹. 

• Zajęcie II miejsca w X Rajdzie Wiosennym oraz II miejsca w towarzyszącym mu konkursie ekologicznym „Czas na metal” w dniu 10 maja 2008 roku⁶⁰. 

• Zajęcie I miejsca w XI Rajdzie Wiosennym w dniu 23 maja 2009 roku⁶¹. 

• Zajęcie I miejsca w XII Rajdzie Wiosennym w dniu 15 maja 2010 roku⁶². 

• Zajęcie I miejsca w XVI Rajdzie Wiosennym i towarzyszącym mu konkursie ekologicznym w dniu 24 maja 2014 roku⁶³. 

• Zajęcie I miejsca w XX Rajdzie Wiosennym organizowanym przez drużynę harcerską i zuchową oraz koło ekologiczno-przyrodnicze przy Szkole Podstawowej w Tłokini Wielkiej w dniu 26 maja 2018 roku⁶⁴. 

• Zajęcie II miejsca w rajdzie z okazji Kamykowych Wici w dniu 16 marca 2024 roku⁶⁵. 

• Zajęcie I miejsca w Turnieju Wiedzy o hm. Aleksandrze Kamińskim zorganizowanym w ramach obchodów Dnia Patrona Hufca ZHP Powiatu Kaliskiego Kamykowe Wici w dniu 15 marca 2025 roku⁶⁶. 

Rola drużyny w życiu społeczności szkolnej 

Drużyna Harcerska „Dzierzby” od początku swojej działalności związana jest ze Szkołą Podstawową w Dzierzbinie, obecnie Szkołą Podstawową im. Szarych Szeregów w Dzierzbinie-Kolonii. Członkami drużyny zawsze byli tylko uczniowie szkoły, a drużynowymi zatrudnieni nauczyciele. Drużyna liczyła od 15 do ponad 40 harcerzy. Jej działalność stanowi integralną część życia szkoły w wielu obszarach. Analiza sprawozdań z pracy drużyny opracowanych przez drużynową na koniec każdego półrocza oraz bogatej kroniki 4 DH pozwala wskazać najważniejsze z nich: 

Zapewnianie atrakcyjnych form spędzania wolnego czasu 

Harcerze regularnie uczestniczą w zbiórkach, podczas których pogłębiają wiedzę harcerską, zdobywają sprawności, uczą się nowych piosenek i pląsów. Część zbiórek odbywa się w plenerze i mają one formę biegów patrolowych lub zabaw terenowych. Drużyna zorganizowała wiele biwaków. Odbywały się one w budynku szkoły lub zaprzyjaźnionych szkół z terenu Gminy Mycielin, w których działają drużyny harcerskie. W latach 2005 – 2010 4 DH „Dzierzby” i 38 DH „Wędrowne Ptaki” organizowały trzydniowe biwaki w Szkole Podstawowej w Mycielinie podczas ferii zimowych⁶⁷. Obie drużyny wyjeżdżały także na biwaki wiosenne na Stanicę Hufca ZHP Powiatu Kaliskiego w Gołuchowie. W latach 2005, 2006 i 2008 zorganizowano biwaki na Stanicy „Watra” Hufca ZHP Kępno w Kobylej Górze. W latach 2006 i 2008 do „Dzierzbów” i „Wędrownych Ptaków” dołączyli „Konfederaci” ze Skarszewa⁶⁸. Dzięki przynależności do drużyny harcerze uczestniczyli w licznych wycieczkach. Hufcowa uroczystość „Kamykowe Wici” kilkakrotnie miała formę wyjazdową. W 2008 roku odbyła się wycieczka do Łodzi i Warszawy, podczas której harcerze złożyli kwiaty przy pierwszym w Polsce pomniku hm. Aleksandra Kamińskiego w Parku Staromiejskim w Łodzi oraz na jego grobie w kwaterze Harcerskiego Batalionu Armii Krajowej „Zośka” na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie⁶⁹. Wiele ciekawych wycieczek odbyło się również w związku z akcją Betlejemskie Światło Pokoju. „Dzierzby” odbierały Światło z Betlejem w Poznaniu (2010, 2018, 2019), Warszawie (2015), Toruniu (2016), Częstochowie (2017) i Gnieźnie (2024)⁷⁰. 

Współpraca ze Szkolnym Klubem Europejskim i Samorządem Uczniowskim. 

4 Drużyna Harcerska „Dzierzby” systematycznie współpracuje z innymi organizacjami działającymi na terenie szkoły, tj. Szkolnym Klubem Europejskim i Samorządem Uczniowskim. Wspólnie z nimi organizuje zabawy andrzejkowe i walentynkowe lub walentynkowo-ostatkowe dla całej społeczności szkolnej. W latach 2006 – 2016 członkowie organizacji szkolnych uczestniczyli we wspólnych rajdach rowerowych, których celem były okoliczne parki, gospodarstwa agroturystyczne i zaprzyjaźnione szkoły⁷¹. Od 2017 roku 4 DH, SKE i SU organizują wspólny biwak w szkole, podczas którego podsumowują całoroczną pracę⁷². 

Promowanie i kultywowanie pamięci o patronie szkoły – Szarych Szeregach. 

Od dnia nadania szkole imienia Szarych Szeregów 4 DH co roku organizuje Święto Patrona Szkoły, które odbywa się pod koniec września lub na początku października. Na tę okoliczność drużyna przygotowuje montaż słowno-muzyczny poświęcony Szarym Szeregom, w którym biorą udział wszyscy harcerze. Poprzez recytowane wiersze, inscenizacje, śpiewane piosenki, komentarze narratorów „Dzierzby” przypominają całej społeczności szkolnej bohaterską działalność harcerzy podczas II wojny światowej⁷³. 4 DH również odpowiada za gazetkę ścienną poświęconą Szarym Szeregom, gdzie umieszcza ważne informacje na temat patrona. W 2012 roku drużynowa 4 DH opracowała i koordynowała projekt edukacyjny, pt. „Nasz patron – Szare Szeregi”, którego głównym celem było zapoznanie uczniów z historią i działalnością Szarych Szeregów. Składał się on z sześciu mini-projektów realizowanych przez poszczególne klasy pod kierunkiem wychowawców⁷⁴.  

4 DH „Dzierzby” w ocenie byłych drużynowych 

4 DH „Dzierzby” jest bardzo pozytywnie postrzegana przez dyrekcję, nauczycieli, rodziców i uczniów Szkoły Podstawowej im. Szarych Szeregów w Dzierzbinie-Kolonii. Jest uważana za wizytówkę szkoły, co znalazło odzwierciedlenie w rozmowach z byłymi opiekunami drużyny, którzy obserwują jej działalność od wielu lat i dostrzegają jak duży wpływ wywarła i nadal wywiera na życie całej społeczności szkolnej. Zdaniem pani Elżbiety Zimnej 4 DH „to fragment historii naszej szkoły. Wszystko to, co jest związane z nadaniem szkole imienia jest częścią naszej społeczności”⁷⁵. Również pan Remigiusz Wieczorek zwrócił uwagę na „kultywowanie działalności Szarych Szeregów, utożsamianie się niemalże z tym, coroczne przypominanie, akademie związane z patronem szkoły”⁷⁶. Pani Dobrosława Grabińska stwierdziła, iż „Dzierzby” „odegrały ważną rolę w historii Szkoły Podstawowej w Dzierzbinie, szczególnie w kontekście kształtowania wartości i  tradycji harcerskich”⁷⁷. Jej zdaniem „harcerstwo, mimo upływu lat, wciąż jest doskonałą przestrzenią do rozwijania młodych ludzi, którzy uczą się wartości takich jak odpowiedzialność, współpraca, szacunek do innych oraz przyrody”⁷⁸. W opinii pani Grażyny Dębińskiej „Młodzież, która należy do harcerstwa  zyskuje nie tylko umiejętności społeczne, ale także fundamenty etycznego postępowania. Harcerstwo stawia przed młodymi ludźmi wyzwania, które rozwijają ich charakter. Można poznać wiele wartościowych osób, a także zdobyć przyjaciół na całe życie”⁷⁹. Zdaniem pana Remigiusza Wieczorka 4 DH jest „ważnym, silnym punktem u nas w szkole”, bo „życie dzięki tej drużynie tętni. Praktycznie nie ma imprezy szkolnej,  gdzie by nie było tej drużyny”⁸⁰. W jego odczuciu harcerstwo kształtuje postawy patriotyczne, uczy wzajemnego szacunku, odpowiedzialności za siebie i innych, właściwego zachowania się w miejscach pamięci narodowej, ale i radzenia sobie w sytuacjach krytycznych, polowych, pozwala wyłączyć się z wszechobecnego „wirtualnego pędu”⁸¹. 

Więcej zdjęć ilustrujących pracę drużyny

Przypisy:

¹ Szkoła Podstawowa w Dzierzbinie, Księga Protokołów Rady Pedagogicznej, nr 8, s. 144-145.

² K. Rymut, Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany, Kraków 1996, s. 494.

³ C. Wawrzyniak, Zarys dziejów Dzierzbina, Opole-Wrocław 2014, s. 26.  

⁴ Tamże. 

⁵ Proporzec harcerski, https://pl.wikipedia.org/wiki/Proporzec_harcerski [dostęp: 10.02.2025]. 

⁶ Tamże. 

⁷ Wywiad z Elżbietą Zimną, przeprowadzony drogą korespondencyjną, w dokumentacji projektu. 

⁸ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, lata 2003-2025. 

⁹ Tamże. 

¹⁰ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2006/2007 (Nasza pierwsza wigilia 21 grudnia 2006). 

¹¹ Tamże. 

¹² B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2007/2008 (Nasza druga wigilia – 21 grudnia 2007). 

¹³ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2008/2009 (Nasza trzecia wigilia – 19 grudnia 2008). 

¹⁴ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2021/2022 (Wigilia 4 DH „Dzierzby”). 

¹⁵ Betlejemskie Światło Pokoju, https://pl.wikipedia.org/wiki/Betlejemskie_Światło_Pokoju [dostęp: 10.02.2025]. 

¹⁶ Hasła BŚP w Polsce, https://zhp.pl/historia-betlejemskiego-swiatla-pokoju-zhp-bsp/#hasla. 

¹⁷ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2023/2024 (Wigilia 4 DH „Dzierzby”). 

¹⁸ Wywiad z Elżbietą Zimną, przeprowadzony drogą korespondencyjną, w dokumentacji projektu. 

¹⁹ Szkoła Podstawowa w Dzierzbinie, Księga Protokołów Rady Pedagogicznej, nr 8, s. 194-195. 

²⁰ Szkoła Podstawowa w Dzierzbinie, Księga Protokołów Rady Pedagogicznej, nr 9, s. 21-22. 

²¹ Tamże. 

²² Szkoła Podstawowa w Dzierzbinie, Księga Protokołów Rady Pedagogicznej, nr 10, s. 20-21. 

²³ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (Wrzesień 1993 r.). 

²⁴ Tamże. 

²⁵ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (Ogólnopolskie spotkanie zastępów z drużyn realizujących zadanie programowe „Harcmistrz Florian”). 

²⁶ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (Maj 1994 r. Rogoźnica). 

²⁷ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (Czerwiec 1994 r.). 

²⁸ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (Pracowite wakacje). 

²⁹ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (25 września 1994 r.). 

³⁰ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (Grunwald). 

³¹ Szkoła Podstawowa w Dzierzbinie, Księga Protokołów Rady Pedagogicznej, nr 14, s.3. 

³² Szkoła Podstawowa w Dzierzbinie, Księga Protokołów Rady Pedagogicznej, nr 15, s.24. 

³³ Szkoła Podstawowa w Dzierzbinie, Księga Protokołów Rady Pedagogicznej, nr 16, s.33. 

³⁴ Wywiad z Dobrosławą Grabińską, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzony przez Zuzannę Radziemską i  Lenę Dębińską, w dokumentacji projektu. 

³⁵ Szkoła Podstawowa w Dzierzbinie, Księga Protokołów Rady Pedagogicznej, nr 16, s.89-90. 

³⁶ Szkoła Podstawowa w Dzierzbinie, Księga Protokołów Rady Pedagogicznej, nr 19, s.118. 

³⁷ Szkoła Podstawowa w Dzierzbinie, Księga Protokołów Rady Pedagogicznej, nr 20, s.3. 

³⁸ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2003/2004 (Biwak). 

³⁹ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2003/2004 (Zlot). 

⁴⁰ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2003/2004 (Obóz). 

⁴¹ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2005/2006 (Kamykowe Wici). 

⁴² B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2006/2007 (11 września – piąta rocznica ataku na World Trade Centre). 

⁴³ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2005/2006 (Betlejemskie Światło Pokoju – Zakopane). 

⁴⁴ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2014/2015 (Święto Patrona Szkoły – Szarych Szeregów). 

⁴⁵ Tamże. 

⁴⁶ G. Pilecki, Kamykowe Wici – Święto Patrona Hufca ZHP Powiatu Kaliskiego w Dzierzbinie-Kolonii, https://zyciekalisza.pl/artykul/-kamykowe-wici/1540153 [dostęp: 12.04.2025]. 

⁴⁷ G. Pilecki, Kamykowe Wici w Dzierzbinie Kolonii, https://zyciekalisza.pl/artykul/kamykowe-wici-w-dzierzbinie-n1685160 [dostęp: 12.04.2025]. 

⁴⁸ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (Luty 1994 r.). 

⁴⁹ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (11 listopad Narodowe Święto Niepodległości). 

⁵⁰ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (Strofy o Ojczyźnie czyli konkurs recytatorski). 

⁵¹ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (III Rajd Mieszka Starego). 

⁵² E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (Strofy o Ojczyźnie). 

⁵³ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (Sukces). 

⁵⁴ E. Zimna, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby” (Olimpiada Wiedzy Harcerskiej). 

⁵⁵ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2003/2004 (Rajd Wiosenny). 

⁵⁶ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2004/2005 (Kamykowe Wici). 

⁵⁷ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2005/2006 (Kamykowe Wici). 

⁵⁸ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2005/2006 (VIII Rajd Wiosenny Tłokinia 2006). 

⁵⁹ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2006/2007 (IX Rajd Wiosenny Tłokinia 2007). 

⁶⁰ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2007/2008 (X Rajd Wiosenny Tłokinia 2008). 

⁶¹ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2008/2009 (XI Rajd Wiosenny Tłokinia 2009). 

⁶² B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2009/2010 (XII Rajd Wiosenny Tłokinia 2010). 

⁶³ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2013/2014 (XVI Rajd Wiosenny Tłokinia 2014). 

⁶⁴ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2017/2018 (XX Rajd Wiosenny Tłokinia 2018). 

⁶⁵ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2023/2024 (Kamykowe Wici 2024). 

⁶⁶ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2024/2025 (Kamykowe Wici 2025). 

⁶⁷ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2004/2005, r. 2005/2006, r. 2006/2007,  r. 2007/2008, r. 2008/2009, r. 2009/2010 (Biwak Zimowy w Szkole Podstawowej w Mycielinie). 

⁶⁸ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2004/2005, r. 2005/2006, r. 2007/2008 (Biwak w Kobylej Górze na Stanicy Hufca ZHP Kępno). 

⁶⁹ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2007/2008 (Kamykowe Wici 2008). 

⁷⁰ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2009/2010, r. 2015/2016, r. 2016/2017, r. 2017/2018, r. 2018/2019, r. 2019/2020, r. 2024/2025 (Betlejemskie Światło Pokoju). 

⁷¹ B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2005/2006, r. 2006/2007, r. 2007/2008, r. 2008/2009, r. 2009/2010, r. 2010/2011, r. 2012/2013, r. 2013/2014, r. 2015/2016 (Rajd rowerowy). 

⁷² B. Wieczorkiewicz, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”, r. 2016/2017, r. 2017/2018, r. 2018/2019, r. 2021/2022, r. 2022/2023, r. 2023/2024 (Biwak w szkole). 

⁷³ B. Wieczorkiewicz, Prezentacja multimedialna pt. Praca z patronem w Szkole Podstawowej im. Szarych Szeregów w Dzierzbinie, w dokumentacji drużyny. 

⁷⁴ Tamże. 

⁷⁵ Wywiad z Elżbietą Zimną, przeprowadzony drogą korespondencyjną, w dokumentacji projektu. 

⁷⁶ Wywiad z Remigiuszem Wieczorkiem, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzony przez Zuzannę Radziemską i Lenę Dębińską, w dokumentacji projektu. 

⁷⁷ Wywiad z Dobrosławą Grabińską, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzony przez Zuzannę Radziemską i  Lenę Dębińską, w dokumentacji projektu. 

⁷⁸ Tamże. 

⁷⁹ Wywiad z Grażyną Dębińską, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzony przez Zuzannę Radziemską i  Lenę Dębińską, w dokumentacji projektu. 

⁸⁰ Wywiad z Remigiuszem Wieczorkiem, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzony przez Zuzannę Radziemską i  Lenę Dębińską, w dokumentacji projektu. 

⁸¹ Tamże. 

Bibliografia: 

• Rymut Kazimierz, Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany, Kraków 1996. 
• Szkoła Podstawowa w Dzierzbinie, Księga Protokołów Rady Pedagogicznej. 
• Wawrzyniak Czesław, Zarys dziejów Dzierzbina, Opole-Wrocław 2014. 
• Wieczorkiewicz Barbara, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”. 
• Wieczorkiewicz Barbara, Prezentacja multimedialna pt. Praca z patronem w Szkole Podstawowej im. Szarych Szeregów w Dzierzbinie, materiał nieopublikowany, w dokumentacji drużyny . 
• Wywiad z Dobrosławą Grabińską, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzony przez Zuzannę Radziemską i Lenę Dębińską, materiał nieopublikowany, w dokumentacji projektu. 
• Wywiad z Elżbietą Zimną, przeprowadzony drogą korespondencyjną w marcu 2025, materiał nieopublikowany, w dokumentacji projektu. 
• Wywiad z Grażyną Dębińską, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzony przez Zuzannę Radziemską i Lenę Dębińską,  materiał nieopublikowany, w dokumentacji projektu. 
• Wywiad z Remigiuszem Wieczorkiem, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzony przez Zuzannę Radziemską i Lenę Dębińską, materiał nieopublikowany, w dokumentacji projektu. 
• Zimna Elżbieta, Kronika 4 Drużyny Harcerskiej „Dzierzby”. 

Netografia: 

• Hufiec ZHP Powiatu Kaliskiego im. Aleksandra Kamińskiego, http://www.facebook.com/hufieczhp/. 
• Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/. 
• Zespół Szkolno-Przedszkolny w Dzierzbinie-Kolonii, http://zspdzierzbin.pl. 
• ZHP, http://zhp.pl/. 
• Życie Kalisza, https://zyciekalisza.pl. 

Spis załączników: 

• Załącznik 1. Wywiad z Elżbietą Zimną, przeprowadzony drogą korespondencyjną w marcu 2025. 
• Załącznik 2. Nagranie wywiadu z Dobrosławą Grabińską, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzonego przez Zuzannę Radziemską i Lenę Dębińską. 
• Załącznik 3. Transkrypcja wywiadu z Dobrosławą Grabińską, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzonego przez Zuzannę Radziemską i Lenę Dębińską. 
• Załącznik 4: Nagranie wywiadu z Grażyną Dębińską, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzonego przez Zuzannę Radziemską i Lenę Dębińską. 
• Załącznik 5: Transkrypcja wywiadu z Grażyną Dębińską, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzonego przez Zuzannę Radziemską i Lenę Dębińską. 
• Załącznik 6. Nagranie wywiadu z Remigiuszem Wieczorkiem, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzonego przez Zuzannę Radziemską i Lenę Dębińską. 
• Załącznik 7: Transkrypcja wywiadu z Remigiuszem Wieczorkiem, Dzierzbin-Kolonia, 10.03.2025, przeprowadzonego przez Zuzannę Radziemską i Lenę Dębińską. 
• Załącznik 8: Kolekcja zdjęć ilustrujących pracę 4 DH „Dzierzby”. 
• Załącznik 9: Film prezentujący zespół projektowy. 
• Załącznik 10: Film podsumowujący pracę zespołu projektowego.